آرین دانش

انتخاب مواد کنترلی

برای انتخاب ماده کنترلی مناسب به عنوان اولین قدم در کنترل کیفی دستگاه های اندازه گیری بایستی موارد زیر مورد توجه قرار گیرد.

– پایداری: ماده کنترلی بایستی برای مدت طولانی پایداری داشته باشند و در عین حال فاقد مواد نگهدارنده مداخله کننده باشد. البته این ویژگی در مورد کنترل های بیوشیمی به آزمایشگاه های بیوشیمی اجازه می دهد تا مواد کنترلی (سرم کنترل) مورد نیاز خود را برای مدت مشخص، یک جا تهیه نماید اما از آنجائیکه خون کنترل از عناصر سلولی با طول عمر محدود ساخته شده اند امکان تهیه تعداد بالا و ذخیره آن وجود ندارد. لذا کارشناس آزمایشگاه بایستی با در نظرگرفتن تاریخ انقضا خون کنترل، تعداد کافی و بهینه از ویال های خون کنترل را از توزیع کننده معتبر تهیه کند. همچنین بر خلاف سرم کنترل، در تهیه خون کنترل از مواد نگهدارنده استفاده می شود که این مورد می تواند در برخی موارد منجر به ایجاد مشکلات گریز ناپذیر در هنگام خوانش شود که نحوه مواجه و اقدامات اصلاحی در این موارد در بخش عیب یابی توضیح داده خواهد شد.
– مشابهت با نمونه انسانی مورد آزمایش: بهتر است کنترل با توجه به نمونه انسانی مورد آزمایش انتخاب شود. به عنوان مثال کنترل های با پایه سرم، ادرار، خون.
– عدم وجود اثرات زمینه ای: (Matrix effect) برای انتخاب ماده کنترلی باید به سازگاری آن با محلول های مورد استفاده در دستگاه های آنالایزر و سل کانتر و عدم وجود اثرات زمینه ای اطمینان حاصل شده باشد.
– یکنواختی یا هموژنیسیته : ویال های مختلف ماده کنترل از یک سری ساخت بایستی به لحاظ ویژگی و مشخصات هموژن بوده و غلظت متغییرهای موجود در آنها یکسان باشد.
– به لحاط عدم وجود عوامل بیماریزا و مسری بررسی شده باشد.
– بسته بندی مناسب: ویال های ماده کنترلی بایستس بدون نشتی بوده و و نگهداری و انبارش آن با سهولت انجام شود.
– قیمت معقول و تعداد بالای مصرف کنندگان: هرچه تعداد و پراکندگی مصرف کننده و تنوع دستگاه های سل کانتر سازگار با یک خون کنترل بیشتر باشد نشان دهنده کیفیت خون کنترل است.
– شبکه توزیع وسیع و استاندارد و پشنیبانی علمی و فنی شرکت تولید کننده
– فراوانی بالای استفاده از خون کنترل در تعداد بالایی از آزمایشگاه های کشور علاوه بر دلالت برکیفیت قابل اعتماد محصول دارد امکان تبادل پذیری اطلاعات و تجربیات (Comunability) و تفسیر نتایج بین آزمایشگاه های مختلف را فراهم می کند. هر چه مواد کنترلی مورد استفاده ضریب نفوذ بالا تری بین آزمایشگاه های کشور داشته باشد در میزان تطابق و هماهنگی نتایج کنترل کیفی خارجی آزمایشگاه که از مقایسه نتایج یک آزمایشگاه با سایر آزمایشگاه های کشور حاصل می شود، تاثیر مثبت می گذارد.

نکته: برای کنترل داخلی کیفیت، توصیه می شود حدالامکان دو غلظت (دو سطح) مختلف از موادکنترلی استفاده شود. انتخاب غلظت های نزدیک به محدوده تصمیم گیری بالینی (Decision level ) ارجح می باشد. مانند غلظت ۱۲۶ mg/dL و ۲۳۳ mg/dL برای گلوکز.

نکته: مواد کنترلی را نمی توان به عنوان کالیبراتور استفاده کرد. کالیبراتور ماده ای است که برای کالیبراسیون روشهای آزمایشگاهی به کار می رود و دارای مقدار مشخصی است درحالی که مواد کنترلی برای کنترل کیفیت روشهای آزمایشگاهی به کار می رود و اغلب دارای محدوده مقادیر می باشد.

نکته: در خرید مواد کنترلی (و کالیبراتور) به همخوانی وسازگاری خود دستگاه، معرفها و محلول های دستگاه با کنترل تجاری توجه داشته باشید. این موضوع را می توانید از شرکت پشتیبان دستگاه و یا بروشور تولید کننده کنترل های تجاری استعلام نمائید.

گردآوری و تدوین: گروه تحقیق و توسعه شرکت آرین دانش