دستورالعمل استفاده
اطلاعات کلی
تعریف : کنترل های آزمایشگاهی موادی هستند که در حین آزمایش های روتین به همراه نمونه بیماران مورد ارزیابی قرار می گیرند و هدف از استفاده آنها، ارزیابی عملکرد دستگاه سل کانتر به لحاظ دقت (precision) می باشد.
ساختار و کاربرد : خون کنترل یک محصول IVD شامل گلبول های خونی، ذرات، مواد نگه دارنده و … است. خون کنترل CELLCO نمونه خونی است با مقادیر معلوم که جهت کنترل دقت عملکرد دستگاه های آنالیزر هماتولوژی بکار میرود. بدیهی است که جهت کالیبراسیون دستگاه آنالیزر، می بایست صرفا از کالیبراتورهای اختصاصی کمپانی سازنده دستگاه استفاده شود.
بسته بندی : هر بسته شامل ۲ ویال خون کنترل به حجم ۱٫۵ میلی لیتر، بروشور نتایج مرجع برای انواع آنالیزرهای هماتولوژی و Ice Pack جهت حفظ کامل زنجیره سرد به هنگام نقل و انتقال می باشد.
نگهداری و انبارش : زمانی که از خون کنترل استفاده نمی شود می بایست در بسته خود محصول بصورت ایستاده و در دمای یخچال ( ۲ الی ۸ درجه سانتیگراد ) نگهداری شود. از قرار دادن ویالها به مدت طولانی در دمای اتاق (حداکثر۳۰ دقیقه) و مجاورت با نور مستقیم خودداری فرمایید.
پایداری : ویال های باز نشده حداقل ۶ ماه از تاریخ تولید مندرج در بروشور و ویال های باز شده به مدت ۲۱ روز در شرایط نگه داری مناسب پایدار است.
هشدار : این محصول به منظور استفاده توسط کاربر آموزش دیده و مصرف IVD تولید شده است. در بررسی عوامل عفونی شامل … ,HIV, HCV,HBV هیچ گونه گزارشی از موارد مثبت ثبت نشده است. با این حال رعایت کلیه موارد ایمنی آزمایشگاه های هماتولوژی در هنگام کار با خون کنترل الزامی است.
دستورالعمل استفاده از خون کنترل
۱) ویال خون کنترل را از یخچال بیرون آورده و به مدت ۱۵ دقیقه بدون حرکت قرار داده تا به دمای اتاق برسد.
۲) ویال را ۸ مرتبه مطابق الگوهای مقابل چرخانده (Turn) و سروته (Inversion) کنید.
۳) ویال را به مدت ۱۰ دقیقه بر روی میکسر استاندارد هماتولوژی با دور آهسته قرار دهید تا کاملا یکنواخت شود. از میکس کردن محصول با استفاده از شیکرهای دور بالای مکانیکی جدا خودداری نمایید.
۴) پیش از دادن نمونه خون کنترل به دستگاه، نیدل دستگاه را با گاز و الکل ۷۰% ضد عفونی نمایید تا از انتقال آلودگی به ویال جلوگیری شود.
۵) پس از خوانش، مقادیر پارامترها را در منحنی لوی-جنینگ وارد نمایید. در صورت استفاده از ویال با سری ساخت (Lot number) جدید، نمونه را ۱۰ مرتبه به یک دستگاه با محلول های ثابت داده و از میانگین خوانش ها جهت به دست آوردن میانگین آزمایشگاه خود و رسم منحنی لوی-جنینگ استفاده نمایید.
۶) در انتها، ویال را سریعا به یخچال برگردانده و از باز ماندن طولانی مدت درب ویال ها جدا خودداری فرمایید. حد اکثر زمان بیرون ماندن ویال در خارج از یخچال ۳۰ دقیقه می باشد. نتایج ارائه شده در جداول بر اساس تحلیل های آماری، تعیین میانگین و انحراف از معیار به روش Intraassay محاسبه گردیده است.
عملکرد این محصول تنها در صورت رعایت شرایط نگهداری و دستور العمل mix کردن ارایه شده در بروشور صحیح و مورد تایید خواهد بود. پس از میکس کردن ویال، ظاهر خون کنترل می بایست مشابه نمونه خون نرمال شود. در مورد خون کنترل های انبار شده مایع رویی سلول ها به طور طبیعی تا حدودی کدر و دارای هولیز می باشد. در صورت عدم تنظیم دمای یخچال و ایجاد یخ زدگی (حتی برای مدتی کوتاه) حالتی لخته مانند در کنترل ایجاد شده و در این صورت ویال فاقد ارزش کیفی می باشد.
موارد مهمی در ارتباط با کنترل کیفی دستگاه های آنالیزر هماتولوژی
۱) از آنجائیکه پایه ساخت خون کنترل های تجاری از عناصر سلولی شامل RBC و WBC می باشد، افزایش تدریجی برخی پارامتر ها مانند MCV و HCT به مرور زمان و قرار گیری مقادیر این پارامترها در یک سمت میانگین در منحنی لوی-جنینگ تا حدودی اجتناب ناپذیر است. این پدیده در اکثر خون کنترل های تجاری معتبر خارجی هم گزارش شده است.
۲) با توجه به دقت و حساسیت بالای سل کانترهای امروزی، اهمیت قوانین کنترل کیفی مرتبط با Trend و Shift به خصوص در ارتباط با پارامترهای مذکور به مراتب کمتر از گذشته است. لذا مطابق منابع معتبر هماتولوژی (۱) و قوانین جدید وستگارد (۲) از آنجا که قوانینی مانند قانون ۱۰X ، منجر به افزایش چشمگیر رد کاذب (False Rejection) تا ۱۰% موارد می گردد، این مورد (قانون ۱۰X) قابل چشم پوشی می باشد.
۳) لازم به ذکر است که میانگین های ارائه شده در جداول بروشور، حاصل تکرار مستقل توسط شرکت آرین دانش با استفاده از دستگاه های سل کانتر مختلف و محلول استاندارد تائید شده می باشد. محدوده های Upper limit و Lower Limit نیز صرفا محدوده تخمین زده شده این پارامترها بین آزمایشگاه های مختلف بر اساس تفاوت های بیولوژیک و جغرافیایی مناطق مختلف توسط سازمان CLIA می باشد. توجه داشته باشید که در صورت شروع استفاده از Lot Number جدید، چنانچه ۹۵% از نتایج خوانش ها در محدوده این Range قرار گیرد، قابل قبول می باشد. با این حال، هر تکنسین برای برقراری یک سیستم کنترل کیفی دقیق، موظف است میانگین و Range مرتبط با آزمایشگاه را خود محاسبه و به دست آورد. این مورد در ارتباط با Lot Number جدید با تکرار حداقل ۱۰ خوانش مستقل از خون کنترل به دست می آید.
۴) در مجموع هدف از استفاده از خون کنترل صرفاً بررسی دقت خوانش و تکرارپذیری نتایج به دست آمده در سری کاری های متوالی است. لذا با توجه به تنوع جغرافیایی بالا در کشور ایران، محلولهای تجاری متفاوت و شرایط نگه داری و سرویس دستگاه، احتمال مشاهده اختلاف نتایج یک آزمایشگاه با میانگین ارایه شده در جداول بروشور وجود دارد. بر این اساس کاربر به هیچ عنوان نمی تواند از خون کنترل به عنوان کالیبراتور و رفرانس برای تغییر دادن ضرایب دستگاه استفاده کند.
۵) به دلیل کم بودن تعداد و پراکندگی پایین برخی انواع دستگاههای سل کانتر، مقادیر خوانش شده توسط این دستگاه ها می تواند با میانگین ارایه شده، تفاوتهای بیشتری داشته باشند. بنابراین، چنانچه تکنسین از صحت کالیبراسیون دستگاه اطمینان دارد باید نتایج آزمایشگاه خود را مرجع قرار بدهد.
References
Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. Richard A. McPherson; Matthew R. Pincus. 2011, 22th Edition, Pages 125-126 –
۲-https://www.westgard.com/quest16.htm: Note Scenario number 7 –
موارد عدم انطباق خوانش CELLCO با جدول مقادیر به دست آمده
در صورت عدم انطباق نتایج بدست آمده با نتایج مندرج در جدول مقادیر مرجع امکان وقوع یکی چند حالت زیر ممکن است :
امکان بروز مشکل در نمونه خون کنترل، امکان بروز مشکل در محلول های سل کانتر، امکان بروز مشکل در کالیبراسیون و ضرایب دستگاه، امکان بروز مشکل در سخت افزار دستگاه خصوصا در رابطه با دستگاه های آنالیزور با سیستم امپدانس، امکان بروز مشکل در سیتم نگهداشت و انبارش محصول خصوصا در مناطق گرمسیری. لذا با مراجعه به چارت صفحه بعد بصورت پلکانی می توان به بررسی و شناخت مشکل و نهایتا بر طرف نمودن آن اقدام کرد.
نکته مهم این است که در تمامی موارد می بایست ابتدا از سلامت خون کنترل توسط یک ویال تازه اطمینان حاصل نمود سپس به بررسی سایر موارد اقدام کرد.
دستور العمل و ترتیب (فلوچارت) عیب یابی واقدامات اصلاحی در کنترل کیفی هماتولوژی
