سوالات متداول
نتایج یک یا چند پارامتر خون کنترل در یک آزمایشگاه با میانگین و محدوده بالا و پائین ارائه شده در بروشور خون کنترل تفاوت دارد. آیا این موضوع نشان دهنده کیفیت پائین و یا خراب شدن خون کنترل است؟
میانگین های ارائه شده در جداول بروشور تمامی مواد کنترلی از جمله خون کنترل، حاصل تکرار های مستقل توسط شرکت تولید کننده خون کنترل با استفاده از دستگاه های سل کانتر مختلف و محلول استاندارد تائید شده می باشد. محدوده های Upper limit و Lower Limit نیز صرفا محدوده تخمین زده شده این پارامتر ها بین آزمایشگاه های مختلف بر اساس تفاوت های بیولوژیک و جغرافیایی مناطق مختلف توسط سازمان CLIA می باشد. با این حال، هر تکنسین برای برقراری یک سیستم کنترل کیفی دقیق، موظف است میانگین و Range مرتبط با آزمایشگاه خود را محاسبه و به دست آورد. البته توجه داشته باشید که در صورت شروع به کار یک آزمایشگاه و یا استفاده از Lot Number جدید، چنانچه ۹۵% از نتایج خوانش ها در محدوده این Range قرار گیرد، قابل قبول می باشد. در مجموع هدف از استفاده از خون کنترل صرفاً بررسی دقت خوانش و تکرارپذیری نتایج به دست آمده در سری کاری های متوالی است. لذا با توجه به تنوع جغرافیایی بالا در کشور، محلول های تجاری متفاوت و شرایط نگهداری و سرویس دستگاه، احتمال مشاهده اختلاف نتایج یک آزمایشگاه با میانگین های ارائه شده در جداول بروشور وجود دارد. بر این اساس به هیچ عنوان نمی توان از مواد کنترلی به عنوان کالیبراتور و رفرانس برای تغییر دادن ضرایب دستگاه استفاده شود. همچنین به علت کم بودن تعداد و پراکندگی پایین برخی از انواع دستگاه های سل کانتر، مقادیر خوانش شده توسط این دستگاه ها می تواند با میانگین های ارائه شده، تقاوت های بیشتری داشته باشند. بنابراین، چنانچه تکنسین از صحت کالیبراسیون دستگاه اطمینان دارد باید نتایج آزمایشگاه خود را مرجع قرار بدهد.
در صورتی که خون کنترل بیش از ۳۰ دقیقه بیرون از یخچال قرار بگیرد، آیا امکان استفاده مجدد از آن وجود دارد؟
خون کنترل به شدت تحت تاثیر شرایط جابجایی، توزیع و انبارش می باشد و عملکرد آن تنها در صورت رعایت شرایط نگهداری صحیح ارائه شده در بروشور مورد تایید خواهد بود. در صورتی که خون کنترل بیش از ۳۰ دقیقه بیرون از یخچال باقی بماند، در این مورد بسته به اینکه دمای کلی اتاق درچه حدی بوده، شدت تاثیر بر کیفیت خون کنترل می تواتد متفاوت باشد. به هر حال در صورتی که خون کنترل بیش از ۳۰ دقیقه بیرون از یخچال بماند، می بایست مجددا تا ۵ مرتبه آزمایش شود و در صورتی که نتایج به صورت تکرارپذیر در محدوده نرمال و مشابه نتایج قبلی بود، استفاده از آن بلا مانع است. در غیر این صورت اپراتور ملزم به استفاده از ویال جدید است. در مورد انبارش خون کنترل، حتی الامکان ویال های مورد استفاده و ویال های انبارش شده می بایست در یخچال هایی که کمترین میزان باز و بسته شدن در روز و در نتیجه بیشترین ثبات دمایی را دارند نگه داری شوند چرا که عملکرد و کیفیت خون کنترل به شدت به دنبال شوک های حرارتی پائین می آید. ویال های انبارش شده (stock) نیز حتما در بسته بندی های اصلی خود نگه داری شوند.
در صورت تعویض محلول ها چه اقداماتی را برای ادامه برنامه روزانه کنترل کیفی خون کنترل بایستی انجام دهیم؟
تغیر محلول ها به لحاظ استفاده از محلولی با Lot Number جدید و یا از یک کمپانی جدید می تواند در نتایج حاصل از خواتش خون کنترل تغیراتی (معمولا به صورت Shift) را ایجاد کرده و روند استفاده از خون کنترل را مختل کند. بنابراین اپراتور بایستی تاریخ دقیق تعویض محلول ها، تغییر Lot و یا کمپانی سازنده محلول را ثبت کند. مطابق یک اصل کلی در صورت یک تغییر کلی در روند آزمایش، به طور مثال تغییر Lot و یا کمپانی سازنده محلول ها چنانچه در نتایج خون کنترل تغییر قابل ملاحظه ای مشاهده شد، اپراتور همانند زمانی که از خون کنترل با سری ساخت جدید استفاده می کند، مجداد حداقل تا ۱۰ مرتبه خون کنترل را به دستگاه داده و مجددا میانگین گیری را انجام داده و منحنی لوی-جنینگ را بر حسب محلول جدید رسم کند.
در صورت انجام سرویس دوره ای و کالیبراسیون دستگاه چه اقداماتی را برای ادامه برنامه استفاده روزانه از خون کنترل بایستی انجام دهیم؟
انجام سرویس دوره ای و کالیبراسیون دستگاه می تواند در نتایج حاصل از خوانش خون کنترل تاثیر گذار باشد. بنابراین اپراتور دستگاه بایستی تاریخ دقیق سرویس دوره ای و کالیبراسیون دستگاه را ثبت و مستند سازی کند. مطابق یک اصل کلی در صورت یک تغییر کلی (Major) در روند آزمایش مثل کالیبراسیون دستگاه، اپراتور همانند زمانی که از خون کنترل با سری ساخت جدید استفاده می کند، مجددا ۱۰-۲۰ مرتبه خون کنترل را به دستگاه داده و مجددا میانگین گیری را انجام داده و منحنی لوی-جنینگ را بر حسب کالیبراسیون جدید دستگاه رسم کند.
در صورت استفاده از خون کنترل با سری ساخت (Lot Number) جدید چه اقداماتی را برای ادامه برنامه استفاده روزانه از خون کنترل بایستی انجام دهیم؟
اگرچه پایه و فرمولاسیون خون کنترل در سری ساخت های مختلف مشابه است با این وجود به دلیل متغیرهای موجود در شرایط تولید از جمله تفاوت منابع انسانی و حیوانی خون استفاده شده در هر سری ساخت، تفاوت در مقادیر پارامتر ها اجتناب ناپذیر است. به همین خاطر در زمان شروع استفاده از ویال خون کنترل با سری ساخت جدید مجداد ۱۰-۲۰ مرتبه خون کنترل را به دستگاه داده و مجددا میانگین گیری را انجام داده و منحنی لوی-جنینگ را بر حسب کالیبراسیون جدبد دستگاه رسم کند.
در صورتی که پیشتر ازخون کنترل تجاری به غیر از CELLCO استفاده می کردیم، برای شروع و استقرار برنامه کنترل کیفی با استفاده از خون کنترل CELLCO چه اقداماتی را بایستی انجام دهیم؟
اگرچه پایه و فرمولاسیون خون کنترل های ساخت شده توسط کمپانی های مختلف می تواند متفاوت باشد با این وجود دستورالعمل جایگزین کردن خون کنترل CELLCO با خون کنترل های دیگر مشابه زمانی است که خون کنترل با سری ساخت (Lot Number) جدید را استفاده می کنیم. تنها کافی است که زمان شروع استفاده، ۲۰ مرتبه خون کنترل را به دستگاه داده و میانگین هر یک از پارامتر ها را بر مبنای CELLCO به دست آورده و منحنی لوی-جنینگ را رسم کند. دستورالعمل کامل شروع و برقراری کنترل کیفی با استفاده از خون کنترل در جزوه آموزشی شرکت آرین دانش ارائه شده و قابل دانلود و مطالعه است.
در صورتی که در زمان سفارش و تحویل خون کنترل تغییر رنگ شدید از خون نرمال به رنگ قرمز متمایل به سیاه مشاهده شود چه اقدامی باید صورت پذیرد؟
این تغییر رنگ، که معمولا با بالا رفتن مقادیر هماتوکریت و MCV همراه می شود، احتمالا به علت عدم رعایت دستورالعمل زنجیره سرد توسط توزیع کننده است. در این حالت خون کنترل فاقد ارزش کیفی بوده و بایستی از ویال های جدید با ظاهر کاملا نرمال و طبیعی استفاده کرد. شرکت آرین دانش به منظور جلوگیری از این مشکل بسته بندی CELLCO را بر اساس دستور العمل های استاندارد انجام داده و علاوه بر قرار دادن Ice Pack در هر بسته به صورت مجزا، تمامی بسته ها را در کارتن و فوم های بهداشتی مخصوص حمل کالای پزشکی به آزمایشگاه ها و نمایندگی های شهرستان ارسال می کند. این شرکت طی بخشنامه هایی، توزیع کننده ها را ملزم به رعایت زنجیره سرد در زمان ارسال به آزمایشگاه ها کرده است. لذا از کلیه آزمایشگاه ها تقاضا می شود در هنگام تحویل بسته های خون کنترل از حضور Ice Pack یخ زده درون بسته ها، ظاهر و رنگ طبیعی ویال ها اطمینان حاصل شود. البته در مورد ویال های انبار شده مایع رویی سلول ها به طور طبیعی تا حدودی کدر و قرمز می شوند. در این مورد پس از میکس کردن ویال، ظاهر خون کنترل بایستی مشابه نمونه خون نرمال شود. همچنین در صورت عدم تنظیم دمای یخچال آزمایشگاه و ایجاد یخ زدگی، حالتی مانند لخته، سیاه شدن توده سلولی و تیره شدن مایع رویی سلول ها رخ داده و در نتیجه غیر قابل قبول بودن نتایج مشاهده می شود.
مواردی مشاهده شده که در زمان استفاده از خون کنترل، علی رغم نرمال بودن تمام پارامترها، شمارش WBC بسیار بالا تر از میانگین بوده است. علت و اقدام اصلاحی این مورد چیست؟
در بررسی منحنی هیستوگرام WBC این گزارشات ملاحظه می شود که محدوده مرتبط با لنفوسیت ها (Lymph) بسیار وسیع تر از حالت نرمال است که نشان دهنده تعداد بالای این سلول هاست. در واقع این تعداد بالای لنفوسیت ها کاذب بوده و علت آن است که محلول Lyse دستگاه عملکرد لازم برای لیز تمام RBC ها را در کانال WBC نداشته و حضور این RBC ها به علت سایز تقریبا مشابه با Lymph ها به عنوان WBC شمارش می شوند. این مشکل معمولا با تعویض سری ساخت محلول Lyse بر طرف می شود.
هنگام کار با دستگاه سل کانتر مدل Sysmex KX21 شمارش WBC های خون کنترل با مشکل مواجه بوده و در قسمت Result مقابل پارامتر WBC علامت خطا *** درج می شود. علت و اقدام اصلاحی در این مورد چیست؟
این خطا زمانی رخ می دهد که از زمان سرویس دهی عمومی (General Service) دستگاه مدت زمان زیادی می گذرد و آلودگی و بقایای به جا مانده از نمونه های سری کاری قبلی در مسیر خوانش WBC و همچنین سیستم امپدنس دستگاه به وجود آمده است و به دلیل وجود ترکیبات نگه دارنده موجود در خون کنترل، سبب ایجاد تداخل و noise در خوانش و ظاهر شدن علامت خطا *** می شود. اقدام اصلاحی در این مورد اجرای منوی شستشوی کامل سیستم های داخلی دستگاه حداقل به تعداد ۳ مرتبه است.
